Strefa wiedzy

PFMEA – określanie wskaźnika D wg AIAG & VDA ed. 1

Ocena prawdopodobieństwa wykrycia wady lub przyczyny od zawsze była ważnym elementem analizy FMEA. W nowym podręczniku AIAG & VDA wprowadzono jednak istotne zmiany w sposobie wyznaczania wartości D – zostały one szczegółowo omówione w artykule.

Nowy sposób oceny ryzyka

Nowy podręcznik do FMEA opracowany wspólnie przez AIAG i VDA wprowadził kilka znaczących zmian w sposobie prowadzenia analizy ryzyka. Po pierwsze zastąpiono wskaźnik RPN nową miarą AP (action prioryty). AP nie jest wartością obliczaną (jak dotychczas RPN, który był iloczynem trzech wskaźników), ale wyznacza się go ze specjalnej tabeli. Po drugie, zmieniły się standardy oceny wszystkich składowych oceny ryzyka: dotkliwości (S), częstości występowania (O) i wykrywalności (D).  Szczególnie nowatorskie i dyskusyjne podejście zastosowano odniesieniu do oceny tego trzeciego kryterium.

Wykrywalność (D) – nowe wytyczne

Kryteria oceny prawdopodobieństwa wykrycia błędu lub jego przyczyny podane w nowym podręczniku AIAG & VDA ed. 1, nawiązują wyraźnie do standardu FMEA AIAG ed. 4, ale wprowadzają znacząco nowy punkt widzenia. Skrótową wersję  tych kryteriów doboru D dla PFMEA wg standardu AIAG & VDA ed. 1 przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Kryteria oceny wskaźnika wykrywalności dla PFMEA wg podręcznika FMEA AIAG & VDA ed. 1

Źródło: opracowanie własne na podstawie FMEA AIAG & VDA ed. 1, 2019 r.

Warto zwrócić uwagę na to, że np. kontrola wizualna ma obecnie dwie opcje oceny: 8 lub 6, ale rozróżnienie tych ocen nie wynika jak dotychczas w FMEA AIAG ed. 4 z tego, gdzie kontrola jest przeprowadzania (na stanowisku, które wytworzyło błąd, czy później), ale od tego, czy skuteczność kontroli jest potwierdzona, czy nie. Analogicznie – kontrole automatyczna i półautomatyczna mogą mieć wartości 7 lub 5 w zależności od oceny ich skuteczności. Wprowadzono zatem zupełnie nowy dla FMEA punkt widzenia na wykrywalność.

Dużą nowością w standardzie AIAG & VDA jest też to, że przy wyznaczaniu wskaźnika D zrównano ocenę  (wiarygodność) kontroli wizualnej, z kontrolą sprawdzianami i przyrządami pomiarowymi (do tej pory były to wartości odpowiednio np. 8, 7 i 6). Teraz zatem nie jest ważne, jaką kontrolę prowadzi np. kontroler jakości, ważne tylko czy ma ona potwierdzoną skuteczność, czy nie.

Bardzo ciekawy aspekt praktycznego podejścia do projektowania systemów kontrolnych w firmie wynika też z analizy tabeli przeznaczonej do wyznaczania wartości AP (tabela 2).

Tabela 2. Fragment tabeli z wartościami AP

Źródło: FMEA AIAG & VDA ed. 1, 2019 r.

Warto zwrócić uwagę na dwa „zblokowanie” zestawy wartości D, które skutkują tym samym wpływem na poziom AP:

• Pierwszy z nich to 7-10 – oznacza to, że nie jest ważne czy nie mamy kontroli w ogóle (D=10), czy mamy np. kontrolę automatyczną z sygnalizacją, ale bez potwierdzonej skuteczności (D=7), bo ma to taki sam wpływ na wartość AP, czyli na priorytet do wprowadzenia działań doskonalących. To pokazuje, jak poważnie jest teraz traktowana skuteczność kontroli.
• Drugi to blok 5-6, który oznacza, że zrównano np. kontrolę pomiarową prowadzoną przez operatora (D=6), z kontrolą półautomatyczną na maszynie współrzędnościowej (D=5) – o ile obie te kontrole mają potwierdzoną skuteczność, będą ocenione w sumie tak samo.

Duże wątpliwości można mieć szczególnie do tego drugiego bloku 5-6, bo czy na pewno obie te kontrole mają taki sam potencjał do wykrywania niezgodności? Jeżeli tak, to można, bardzo ironizując, powiedzieć, że warto wymontować i sprzedać we wszystkich firmach systemy kontroli wizualnej oparte o kamery (D=5) i zastąpić je tańszym rozwiązaniem – siedzącym przy linii produkcyjnej kontrolerem jakości (D=6). Wydaje się, że to zblokowanie wartości D 5-6 jest pewnym przeoczeniem autorów podręcznika do FMEA. Pozostawili oni bowiem w ostatecznej wersji standardu „pomysł” pokazany po raz pierwszy w wydanym w 2017 r. projekcie tego dokumentu. Tam też oceny 5 i 6 były połączone, choć już wtedy było to dyskusyjne, ponieważ połączono kontrolę z potwierdzoną skutecznością (D=5), z tą bez potwierdzonej skuteczności (D=6), a dodatkowo jedna była prowadzona na stanowisku, druga w dalszej części procesu. W finalnej wersji standardu połączono jednak kontrole mocno rozbieżne: manualną i automatyczną – stąd wspomniane wątpliwości.

Podsumowanie

Ostatecznie, podsumowując, można uznać, że nowe kryteria oceny wykrywalności błędów i ich przyczyn przedstawione w podręczniku FMEA AIAG & VDA ed. 1 są ciekawym rozwiązaniem, szczególnie dzięki temu, że powiązano ocenę D nie tylko z typem kontroli, ale także jej skutecznością.

Autor: Tomasz Greber [PROQUAL]