Strefa wiedzy

Metoda zarządzania jakością czy metodologia? A może metodyka?

Czym różnią się tak często używane pojęcia? Niewiele osób jest w stanie wskazać faktyczne różnice w znaczeniu tych słów. Przeczytaj krótki wpis, który rozwiewa wszystkie wątpliwości, czym jest metoda, a czym metodologia lub metodyka.

1. Tytułem wstępu – oceń, czy warto czytać dalej

Warto to opracowanie rozpocząć od tego, że zapewne szkoda czasu na jego czytanie. Ujęte w nim treści po pierwsze są dość mocno akademickimi (a może lepiej: leksykalnymi) dywagacjami, a po drugie (przynajmniej w części) są trochę dyskusyjne. Zatem – jeżeli jesteś praktykiem który ma wykonać jakąś pracę i nie interesuje Cię to, czy stosujesz metodę FMEA czy metodologię FMEA, to skończ czytanie na tym etapie. Jeżeli jednak masz choć znikomą ciekawość w zakresie znaczenia słów i chciałbyś się wyrażać precyzyjnie w zakresie zarządzania jakością (choć pewnie i tak tego nikt nie doceni) – czytaj dalej (a co więcej – zapraszamy do dyskusji w tym temacie). 

2. Język polski – bogactwo, w którym można się pogubić

Czy metoda, a metodologia to to samo? Czym dokładnie jest metodyka, a czym metodologia? Język polski do prostych nie należy i oferuje nam wiele bliskoznacznych wyrazów, które choć często stosowane są jako zamienniki, nie oznaczają w rzeczywistości tego samego. Niektórym to nie przeszkadza, dla innych jednak mogą być okazją do wskazania poważnego faux-pas (pamiętam, jak będąc kiedyś prowadzącym konferencję z zakresu kaizen musiałem interweniować w otwartym sporze dwóch uczestników, którzy przekrzykiwali się na sali ustalając czy kaizen to metoda czy metodologia – co ciekawe, żaden z nich nie miał racji). 

Zacznijmy zatem od zdefiniowania (za Słownikiem języka polskiego) słów, które używamy często w zakresie zarządzania jakością: 

• metodologia – to nauka zajmująca się badaniem metod (ich skuteczności, wartości itp.), 
• metodyka – to zbiór zasad dotyczących jakiegoś działania, 
• metoda – to ustalony sposób postępowania prowadzący do oczekiwanego celu, 
• narzędzie – to (cytując za słownikiem) „prosty w obsłudze przedmiot służący do bezpośredniego oddziaływania na coś”, a odnosząc to do zarządzania jakością, za narzędzie można uznać jakieś bardzo proste „coś” pomagające w konkretnym „czymś” (bardzo przepraszam za takie uproszczenie – później będą przykłady); czasami zamiennie używa się tu w praktyce zarządzania jakością także pojęcia „technika” (tu analogia może do judo, gdzie np. technika ippon-seoi–nage, to bardzo konkretny rzut – czyli znów „coś” konkretnego, do osiągnięcia „czegoś” konkretnego). 

Tyle, jeśli chodzi o słownik. Gdyby próbować to ująć graficznie, można byłoby to zrobić tak, jak przedstawiono na rys. 1. 

Rys. 1. Ogólny schemat porządkujący słownictwo w zakresie od metodologii do narzędzia – metoda a metodologia i metodyka. 

Źródło: opracowanie własne

Przedstawiony na rysunku podział jest oczywiście dyskusyjny i jest tylko pewną propozycją uporządkowania opisywanych w tym opracowaniu pojęć.  

3. Metody, narzędzia… w zarządzaniu jakością

Zgodnie z przedstawioną powyżej klasyfikacją, słowo „metodologia” praktycznie nie powinno się pojawiać w ustach żadnego praktyka zarządzania jakością (w tym w ustach auditorów). Metodologii bowiem w firmach po prostu nie stosujemy. 

Metodyk z kolei (w zakresie szeroko rozumianego zarządzania jakością) wymienić już można co najmniej klika. Za takie uważać można np. kaizen, lean, APQP czy Six Sigmę – pokazują one i porządkują pewne zasady postępowania, ale same w sobie do niczego jeszcze bezpośrednio nie prowadzą i nie tłumaczą żadnego konkretnego sposobu działania.  

Ustalonych sposób postępowania, czyli metod w zarządzaniu jakością, jest już bardzo wiele. Choćby popularna w bardzo wielu branżach metoda FMEA – ustala ona uporządkowany sposób postępowania przy ocenie ryzyka. 

Narzędzia zarządzania jakością (czyli proste, konkretne rozwiązania) ciężko byłoby zliczyć. Przy klasycznym podziale na tzw. 7&7 (siedem klasycznych i siedem nowoczesnych) możemy ich wyróżnić czternaście, choćby diagram Ishikawy, analizę Pareto, histogram, diagram pokrewieństwa czy diagram zależności. Ale w rzeczywistości jest ich o wiele więcej niż te czternaście. 

W poniższej tabeli przedstawiono trzy przykłady pokazujące powiązania między metodykami, metodami i narzędziami. 

Tabela 1. Przykłady podziału na metodyki, metody i narzędzia

Źródło: opracowanie własne

Próbując opisać treść zawartą na rys. 2 można byłoby to zrobić następująco: 

• w metodyce APQP stosujemy metodę QFD, której ważnym narzędziem („sercem”) macierz zależności, 
• w metodyce Six Sigma, ważna jest metoda SPC i jej podstawowe narzędzie, czyli karta kontrolna, 
• w metodyce lean, ważnym elementem jest metoda TPM, wykorzystująca jako jedno z narzędzi diagram spaghetti. 

Na rys. 3 przedstawiono jeszcze jedno zestawienie (też oczywiście niekompletne) pokazujące jak „przechodzi” metodyka APQP w wybrane narzędzia wykorzystywane w zakresie statystyki. 

Rys. 3. Wybrane metody i narzędzia z zakresu statystyki w zarządzaniu jakością 

Źródło: opracowanie własne

Podsumowanie

Warto zauważać różnice między metodologią a metodą, czy metodą a narzędziem, choć oczywiście bez tego i tak da się skutecznie zarządzać jakością. To trochę tak, jak wypada w dobrej restauracji rozróżnić widelec do sałatki, od widelca do ciasta – choć i jednym i drugim możemy się spokojnie tak samo najeść, pytanie tylko, czy nie będziemy przy tym powodem do skrytych uśmiechów wymienianych między kelnerami.